پیشوایان دین و کارگری
علي(ع) مردي بود كه بيش از هركسي وارد اجتماع ميشد، فعاليتهاي اجتماعي و توليد ثروت ميكرد، ولي ثروت در كفاش قرار نميگرفت، ثروت را اند.خته و ذخيره نميكرد، كدام كار توليدي مشروع است كه در آن زمان وجود داشته و علي(ع) انجام نداده است؟ اگر تجارت است او عمل كرده، اگر زراعت، اگر باغداري و درختكاري است او انجام داده، اگر حفر قنوات است او انجام داده است.[1]
شيوه عملي آنحضرت اشتغال به اصل كار مفيد بود و شكل كار برايش اهميت نداشت، گروهي چنان ميپندارند، كه كار انسان براي خود، با موقعيت اجتماعياش ناسازگار است، ولي كار در برابر دستمزد با جايگاه اجتماعياش منافات دارد، اين پندار با سيرة امام علي(ع) مخالف است، جامعه بايد هر كار مفيد و سازندهي را با موقعيت و جايگاه اجتماعي افراد سازگار بداند، امام علي(ع) گاه خود به كارگري تن ميداد و روزگار ميگذراند «جعت يوماً بالمدينة جوعاً شديداً فخرجت اطلب العمل في عوالي المدينه فاذا انا بامرأة قد جمعت مدراً فظننتها تريد بلة فاتيتها فقاطعتها عليه، كل ذنوب علي تمرة فمررت ستة عشر ذنوباً حتي مجلت يداي ثم اتيت الماء فاصبت ثم اتيتها فقلت: بكفي هذا بين يديها فعدت لي ستة عشرة تمرة، فاتيت النبي(ص) فاخبرته فاكل معي منها»[2] در اطراف مدينه در پي كار بودم، ديدم زني مقدار كلوخ گرد آورده و ميخواهد گل كند، با او در برابر هر ظرف آب، يك دانه خرما قرار گذاشتم، شانزده ظرف آب آوردم، تا دستانم تاول زد، پس مقداري آب نوشيدم، ماجرا را با پيامبر(ص) تعريف كردم
ابن ابيالحديد نيز در بارة آنحضرت ميگويد و باز هم از آن خرما خورديم.
امام صادق(ع) در باره حضرت علي(ع) ميفرمايد: «كان اميرالمؤمنين(ع) يضرب بالمر و يستخرج الارضين»[3] علي ابن ابيطالب(ع) با بيل زمين را آمادة كشت ميكرد.: «كان اميرالمؤمنين(ع) يعمل بيده و يحرث الارض و يستقي الماء و يغرس النخل كل ذالك يباشره بنفسه الشريفه»[4] او با دستان خود كار ميكرد، همواره زمين را آبياري و كشت ميكرد و هستهي خرما ميكاشت.
كار و كوشش، راه و رسم انبياء الهي و پرهيزگاران است، اين نكته را امام كاظم(ع) به يكي از شيعيان خود گوشزد كردهاند: «رأيت اباالحسن(ع) يعمل في ارض له و قد استنقعت قدماه في العرق، فقلت له: جعلت فداك اين الرجال، فقال: يا علي، عمل باليد من هو خير مني و من ابي في ارضه، فقلت له: من هو؟ فقال: رسول الله(ص) و اميرالمؤمنين و آبائي(ع) كلهم قد عملوا بايديهم و هو عمل النبيين و المرسلين و الاوصياء و الصالحين»[5] زماني كه او حضرت را عرق ريزان مشغول كار ديد، پرسيد: كارگران و غلامان كجايند؟ حضرت فرمود: «كار و تلاش، سيرة عملي رسول گرامي اسلام(ص) و اميرمؤمنان و امامان بزرگوار از پدرانشان بودهاست و همة انبياء، پيامبران و صالحان چنين راه و رسمي داشتهاند.[6] يكي از شيعيان ميگويد در يكي از روزهاي گرم تابستان، در ميان گرماي شديد امام باقر(ع) را در زمينهاي اطراف مدينه، عرقريزان مشغول كار ديدم، با خود گفتم، بوم و او را نصيحت كنم، نزد آنحضرت رفته و گفتم: آيا سزاوار است كه بزرگي از بزرگان قريش در چنين ساعتي در پي طلب دنيا باشد، و اگر در اين ساعت و با اين حال عمرت تمام شود چه ميكني؟ امام(ع) در جواب فرمود: «لو جائني الموت و انا علي هذه الحال جاءني و انا في طاعة من طاعات الله عزوجل، اكف بها نفسي و عيالي عنك و عن الناس و انما كنت اخاف ان لو جائني الموت و انا علي معصية من معاصي الله عزوجل، فقلت صدقت يرحمك الله اردت ان اعظك فوعظتني.[7] اگر در اين ساعت مرگ من فرا رسد در حال اطاعت و بندگي خدا براي تذمين و بينياز ساختن خانوادهام از دنيا رفتهام، و ترس من اين است كه در ساعتي مرگم فرا رسد كه در حال معصيت الهي باشم، به آن حضرت گفتم: كلام شما منطقي و صحيح است، من خواستم شما را نصيحت كنم، ولي شما با جواب خود مرا پند و اندرز داديد.[8]
[1] - شهيد مطهري، حق و باطل، ص130.
[2] - بحار، 41/ 33/ 103 و41/ 266/ 112. كشف الغمه، 1/ 75.
[3] - الكافي، 5/ 74. وسايل، 17/ 37/ 9. بحار، 41/ 37/ 103 و 41/ 51/ 105.
[4] - شرح نهج البلاغه، 15/ 146/ 24.
[5] - الكافي، 5/ 75. الفقيه، 3/ 162/ 35939. وسايل، 17/ 38/ 9/ 21923. بحار، 48/ 115/ 2. عوالي اللآلي، 3/ 200.
[6] - محمد جمال خليليان اشكذري، فرهنگ اسلامي و توسعه اقتصادي، ص 93.
[7] - الكافي، 5/ 73. التهذيب، 6/ 325/ 93. وسايل، 17/ 19 / 4. مستدرك، 13/ 11/ 3. بحار، 46/ 287/ 6 و 46/ 350/ 9 و 100/ 8/ 1. الارشاد، 2/ 161. اعلام الوري، 269. كشف الغمه، 2/ 125.
[8] - خليليان، پيشين، ص 94.